Ετικέτα: ρεμπέτικο

1948, αντιδράσεις, περιθωριακή μουσική, αποδεκτή από ανώτερες τάξεις

Το 1949, ο Μάνος Χατζιδάκις δίνει μια διάλεξη…

Το 1949, ο Μάνος Χατζιδάκις δίνει μια διάλεξη σχετικά με το ρεμπέτικο, υποστηρίζοντας το, που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στην τότε συντηρητική ελληνική αστική κοινωνία, αλλά τελικά άνοιξε το δρόμο σε αυτήν τη μέχρι τότε περιθωριακή μουσική, ώστε να γίνει αποδεκτή από ανώτερες κοινωνικά τάξεις.

κουτάλια, κομπολόι, ποτηράκια, ζίλια, ντέφι

Κουτάλια: συνήθως φτιάχνονται από σκληρό ξύλο. Ο εκτελεστής είναι συνήθως ο ίδιος ο χορευτής, κρατάει στο κάθε χέρι δυο κουτάλια με το κοίλο μέρος προς τα έξω, έτσι ώστε να χτυπάει το ένα με το άλλο, όταν ανοιγοκλείνουν τα δάχτυλα.

Κομπολόι: κρεμασμένο από κουμπί γιλέκου ή πουκαμίσου, κρατιέται τεντωμένο με το αριστερό χέρι, ενώ το δεξί τρίβει ρυθμικά τις χάντρες με τα χείλια ενός μικρού, χοντρού κρασοπότηρου. Το κομπολόι συνόδευε παλιότερα το τραγούδι, ή ακόμη και όργανα όπως τον ταμπουρά, τον μπαγλαμά κ.ά., με ρυθμικούς σχηματισμούς.

Ποτηράκια του κρασιού ή του ούζου: αυτοσχέδιο μουσικό όργανο. Ο εκτελεστής τοποθετεί δύο σε κάθε χέρι και ανοιγοκλείνοντας τα δάχτυλα, τα χτυπά για να συνοδέψει ρυθμικά το τραγούδι. Παίζονται μόνα τους ή κάποιες φορές και με μελωδικά όργανα, όπως το βιολί, τη λύρα τον ταμπουρά κ.ά.

Ζίλια: μεταλλικά κύμβαλα, σιδερένια ή μπρούντζινα, με τρύπα στη μέση. Οι διαστάσεις τους ποικίλλουν. Έτσι συναντάμε ζίλια με διάμετρο 6-8 εκ. περίπου, σπανιότερα και παραπάνω, τα οποία κρατά ο εκτελεστής, από ένα στο κάθε χέρι.

Ντέφι: ξύλινος κύλινδρος. Η μία βάση του κυλίνδρου είναι σκεπασμένη με δέρμα. Πολλά ντέφια έχουν γύρω-γύρω στον κυλινδρικό σκελετό, σε ίση απόσταση, ζίλια, μικρά δηλαδή μπρούντζινα διπλά κύμβαλα. Το μέγεθός του ποικίλλει από 20-50 εκ. ή και περισσότερο.

παρακμή, μορφή, περιεχόμενο, επανάληψη, τυποποίηση, στοιχεία ινδικότροπα, λατινότροπα, αραβότροπα

Από αυτήν την εποχή και μετά είναι φανερή η “παρακμή”…

Από αυτήν την εποχή και μετά είναι φανερή η “παρακμή” του ρεμπέτικου. Αλλάζει και η μορφή και το περιεχόμενο του. Αρχίζει η επανάληψη, η τυποποίηση και η εισαγωγή στοιχείων που δεν μπορούν να αφομοιωθούν από αυτήν καθαυτή την έκφραση του λαϊκού τραγουδιού (ινδικότροπα, λατινότροπα, αραβότροπα κ.ά.).

1955, ρυθμοί, μπουζούκι, (χορδές, κούρδισμα, ηλεκτρικό), όρθιοι τραγουδιστές

Μετά το 1955, ο Μανώλης Χιώτης καθιέρωσε νέους ρυθμούς…

Μετά το 1955, ο Μανώλης Χιώτης καθιέρωσε νέους ρυθμούς, πρόσθεσε στο μπουζούκι τέταρτο ζευγάρι χορδών, άλλαξε το κούρδισμά του για να μπορεί να παίζει συγχορδίες, όπως και η κιθάρα, και το έκανε ηλεκτρικό. Οι τραγουδιστές πλέον δεν είναι υποχρεωμένοι να τραγουδούν καθιστοί.

1945-1960, μετάβαση, εξέλιξη, Τσιτσάνης, κλίμακες, κούρδισμα

Την περίοδο 1945 – 1960 παρατηρείται μετάβαση από το ρεμπέτικο…

Την περίοδο 1945 – 1960 παρατηρείται μετάβαση από το ρεμπέτικο στο λαϊκό αστικό τραγούδι, που αποτελεί εξέλιξη του ρεμπέτικου και ξεκινά από το Βασίλη Τσιτσάνη, ο οποίος εξευρωπαΐζει τις κλίμακες και αλλάζει το κούρδισμα του μπουζουκιού.

αρχοντορεμπέτικα, μεγάλη ορχήστρα, χάμοντι, ντραμς, μείζονες/ελάσσονες

Τα τραγούδια της περιόδου 1945 – 1960 ονομάζονται “αρχοντορεμπέτικα”…

Τα τραγούδια της περιόδου 1945 – 1960 ονομάζονται “αρχοντορεμπέτικα”, με την ορχήστρα να μεγαλώνει, καθώς προστίθενται 8 ή 10 μπουζούκια, χάμοντ και για ρυθμική συνοδεία ντραμς. Οι κλίμακες μοιάζουν περισσότερο με τις μείζονες και ελάσσονες, παρά με τους βυζαντινούς ήχους και το ρεφραίν εμφανίζεται επηρεασμένο από τη δυτικοευρωπαϊκή μουσική παράδοση.

1934, Βαμβακάρης, Δελιάς, Μπάτης, Παγιουμτζής

Το καλοκαίρι του 1934, εμφανίζεται η…

Το καλοκαίρι του 1934, εμφανίζεται η “Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς”. Έτσι δημιουργείται η πρώτη κομπανία, με τους Μάρκο Βαμβακάρη, Αντώνη Δελιά, Μπάτη και Στράτο Παγιουμτζή.

δικτατορία Μεταξά, 1936, λογοκρισία, θεματολογία, διάρκεια, Κατοχή, κλειστά κέντρα

Η δικτατορία του Μεταξά το 1936…

Η δικτατορία του Μεταξά το 1936 άλλαξε την κατάσταση λόγω της λογοκρισίας που επέβαλε. Άλλαξε και η θεματολογία των τραγουδιών όπως επίσης και η διάρκεια τους αφού η διάρκεια των τραγουδιών στο δίσκο των 78 στροφών ήταν μόλις 3 λεπτά οπότε έπρεπε να περιοριστούν τα μακροσκελή ταξίμια.

Λόγω της Γερμανικής Κατοχής, τα περισσότερα κέντρα διασκέδασης έκλεισαν με αποτέλεσμα να περιοριστεί η επαγγελματική δραστηριότητα των περισσότερων ρεμπετών. Κυριότεροι εκπρόσωποι του ρεμπέτικου αυτής της εποχής ήταν ο Βασίλης Τσιτσάνης και ο Μάρκος Βαμβακάρης .

1934-1945, κομπανίες, 2-3 μπουζούκια, μπαγλαμάς, κιθάρα, ακορντεόν, γυναίκα ντέφι

Το ρεμπέτικο την περίοδο 1934 – 1945 παιζόταν από μουσικές κομπανίες…

Το ρεμπέτικο την περίοδο 1934 – 1945 παιζόταν από μουσικές κομπανίες, που αποτελούνταν από 2 ή 3 μπουζούκια, ένα μπαγλαμά, μια κιθάρα και συχνά ένα ακορντεόν. Συνήθως τραγουδούσε μια γυναίκα και μια έπαιζε ντέφι και χόρευε.

εισαγωγή, σόλο μπουζούκι, ελεύθερος ή ρυθμικός αυτοσχεδιασμός, αίσθηση, δεξιοτεχνία, δρόμος

Το ρεμπέτικο τραγούδι αρχίζει με μια εισαγωγή (ταξίμι)…

Το ρεμπέτικο τραγούδι αρχίζει με μια εισαγωγή (ταξίμι), με ένα σόλο μπουζούκι, και μετά μπαίνουν οι φωνές και τα άλλα συνοδευτικά όργανα. Με το ταξίμι, που είναι ένας ελεύθερος ή και ρυθμικός αυτοσχεδιασμός, γίνεται η εισαγωγή στην αίσθηση που θέλει να μεταδώσει ο εκτελεστής, προβάλλοντας τη δεξιοτεχνία του και στο μουσικό δρόμο, στο φόντο δηλαδή πάνω στο οποίο θα εξελιχθεί όλο το τραγούδι.

αστικά κέντρα, βιολί, ούτι, κανονάκι, σαντούρι, κιθάρα, σοκάκια, ταβέρνες, λαϊκά κέντρα, δημοτικό, κλειστού χώρου, ταμπουράς, μπουζούκι, μπαγλαμάς, κιθάρα, ακορντεόν, τζουράς, Βαμβακάρης, 1931

Εμφανίζονται και καταγράφονται δύο είδη…

Εμφανίζονται και καταγράφονται δύο είδη:

α) σε αστικά κέντρα περιοχών με ελληνικούς πληθυσμούς, κάτω από οθωμανική ή άλλη κατοχή (Σμύρνη, η Πόλη, η Θεσσαλονίκη, η Αλεξάνδρεια, το Κάιρο κ.ά.)

Κύρια όργανα στην περιοχή της Σμύρνης: βιολί, ούτι, κανονάκι, σαντούρι, κιθάρα. Στην περιοχή της Πόλης: εναλλαγή του βιολιού με την πολίτικη λύρα.

Τα τραγούδια αυτά ακούγονται στα σοκάκια, στις ταβέρνες και στα λαϊκά κέντρα των πόλεων.

β) αυτά που εμφανίζονται στην Ελλάδα, με προέλευση από ορισμένα είδη του δημοτικού τραγουδιού.

όργανα κλειστού χώρου (φυλακής, τεκέ, ταβέρνας), όπως ο ταμπουράς ή αργότερα το μπουζούκι και ο μπαγλαμάς. Ο μπαγλαμάς και το μπουζούκι εκείνη την εποχή είχαν τρεις μονές χορδές (αργότερα έγιναν διπλές). Η κιθάρα ή το ακορντεόν χρησιμοποιούνταν μόνο για συνοδεία. Εμφανίζονται ο τζουράς (μικρότερο από το μπουζούκι) και το γόνατο (μικρότερο από τον μπαγλαμά).

Αυτήν την πρώτη περίοδο του ρεμπέτικου εμφανίζονται και οι πρώτες εγγραφές δίσκων στην Ελλάδα. Ο Μάρκος Βαμβακάρης ήταν αυτός που ηχογράφησε τον πρώτο δίσκο με μπουζούκι το 1931.

χασάπικος, 2/4, 2-3 άνδρες, ζεϊμπέκικος, πολεμικός, αντικριστός, τσιφτετέλι, πρόσφυγες, ρεμπέτες

Οι χοροί που χορεύονταν τα ρεμπέτικα και εξακολουθούν να υπάρχουν…

Οι χοροί που χορεύονταν τα ρεμπέτικα και εξακολουθούν να υπάρχουν από εκείνη την εποχή είναι τρεις.

Ο χασάπικος (2/4) θεωρείται ότι ήταν ο χορός των χασάπηδων της Κωνσταντινούπολης, που θεωρούνταν ιδιαίτερα άγριοι. Χορευόταν από δύο ή τρία άτομα, συνήθως άντρες, που κρατιόταν από τους ώμους με ιδιαίτερα βήματα που απαιτούσαν απόλυτο συγχρονισμό.

Ο ζεϊμπέκικος (9/8) ήταν πολεμικός χορός μιας πολεμικής φυλής θρακικής καταγωγής. Ήταν αντικριστός χορός και χορευόταν από δύο άντρες, χωρίς ιδιαίτερα βήματα.

Το τσιφτετέλι (από την τούρκικη λέξη που σημαίνει “δύο χορδές”), αρχικά παιζότανε από δίχορδο βιολί και διαδόθηκε στην Ελλάδα μετά το 1923. Ήταν χορός των προσφύγων από τη Σμύρνη και οι ρεμπέτες της Αθήνας τον θεωρούσαν θηλυπρεπή.

παλιά δημοτικά, λαϊκά, Σμύρνη, δεκαπεντασύλλαβος, ημιστίχια, ομοιοκαταληξία

Οι στίχοι των πρώτων ρεμπέτικων αποτελούν ένα κράμα από…

Οι στίχοι των πρώτων ρεμπέτικων αποτελούν ένα κράμα από παλιά δημοτικά τραγούδια και λαϊκά δίστιχα συνήθως από τη Σμύρνη. Τα περισσότερα ρεμπέτικα είναι γραμμένα σε δύο δεκαπεντασύλλαβους, χωρισμένους σε δύο ημιστίχια, με ομοιοκαταληξία.

τουρκοκρατία, εκτός νόμου, λαϊκά στρώματα, εργάτες, μικρομεσαίοι, περιθωριακοί, χασάπικα, ζεϊμπέκικα, συρτά, καλαματιανά, μπάλλοι, καρσιλαμάδες, τσιφτετέλια, μανέδες, βαλς, καντάδες, Χατζιδάκις, Θεοδωράκης, Μαμαγκάκης

Ο όρος ρεμπέτης ανάγεται στην περίοδο…

Ο όρος ρεμπέτης ανάγεται στην περίοδο της τουρκοκρατίας και σημαίνει αυτόν που ζει εκτός νόμου, έξω από τους κανόνες της κοινωνίας. Κάτω από τον όρο ρεμπέτικο στεγάστηκαν κατά καιρούς τραγούδια που εκφράζουν διάφορα λαϊκά στρώματα, τους εργάτες, τους μικρομεσαίους, τους περιθωριακούς: από χασάπικα και ζεϊμπέκικα μέχρι συρτά, καλαματιανιά και μπάλλους, από καρσιλαμάδες και τσιφτετέλια μέχρι σέρβικους μανέδες, λαϊκά βαλς και λαϊκές καντάδες.

Μεγάλοι μουσικοί, όπως οι Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης και Νίκος Μαμαγκάκης, έγραψαν –με βάση το ρεμπέτικο– τραγούδια, που δεν είχαν καμία σχέση με το περιθώριο και συνέβαλλαν με τον τρόπο αυτό στην απαλλαγή του ρεμπέτικου από την έννοια του περιθωριακού τραγουδιού και τη μουσική “νομιμοποίησή” του.

πρόσφυγες, δημοτικά, νησιώτικα, δυτικότροπα, υπόστρωμα, Μικρά Ασία, νησιά Αιγαίου

Τα τραγούδια των προσφύγων, σε συνδυασμό με τα δημοτικά…

Τα τραγούδια των προσφύγων, σε συνδυασμό με τα δημοτικά, τα νησιώτικα και τα δυτικότροπα μουσικά είδη που υπάρχουν στην ηπειρωτική Ελλάδα την ίδια εποχή, αποτέλεσαν το υπόστρωμα που οδήγησε στη διαμόρφωση αυτού του μουσικού ιδιώματος. Οι μουσικές ρίζες του ανάγονται στο δημοτικό τραγούδι του ελληνικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας και των νησιών του Αιγαίου.

Β΄ Παγκόσμιος, Βέμπο

Κατά τη διάρκεια του Β ́ Παγκόσμιου Πολέμου…

Κατά τη διάρκεια του Β ́ Παγκόσμιου Πολέμου δημιουργήθηκαν τα αντιπολεμικά τραγούδια ενώ το ρεμπέτικο εξελίχθηκε και επηρέασε τη διαμόρφωση ενός άλλου είδους που ονομάστηκε λαϊκό. Διάσημη αυτή την εποχή ήταν η τραγουδίστρια αντιπολεμικών τραγουδιών Σοφία Βέμπο, η οποία ονομάστηκε και “τραγουδίστρια της Νίκης”.

1922, πρόσφυγες, καημούς, απογοητεύσεις, δυσκολίες

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922), δημιουργήθηκε ένα είδος…

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922), δημιουργήθηκε ένα είδος μουσικής που ήταν επηρεασμένο από τη μουσική των προσφύγων και το αστικό τραγούδι. Ονομάζεται ρεμπέτικο. Tο ρεμπέτικο εξέφραζε τους καημούς ή τις απογοητεύσεις από τις δυσκολίες της καινούργιας ζωής, που είχαν να αντιμετωπίσουν στην ηπειρωτική Ελλάδα οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

συνθέτης, ρεμπέτικα, λαϊκά, μαντολίνο, βιολί, μπουζούκι, Αθήνα, Νομικά, κατοχή, Θεσσαλονίκη, Ουζερί, Β΄ Παγκόσμιος, Λονδίνο

Μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες…

(1915 – 1984) Μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της Ρεμπέτικης και της Λαϊκής Μουσικής. Από μικρή ηλικία έπαιζε μαντολίνο, βιολί και μπουζούκι. Το 1936 πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει Νομικά, αλλά γρήγορα τον κέρδισε η μουσική. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έμεινε στη Θεσσαλονίκη, όπου για ένα μεγάλο διάστημα είχε δικό του μαγαζί, το “Ουζερί ο Τσιτσάνης”. Εκεί έγραψε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του, τα οποία ηχογραφήθηκαν μετά την λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Πέθανε στο Λονδίνο στις 18/1/1984 ύστερα από επιπλοκές μιας εγχείρησης στους πνεύμονες.